ਕਿਤੇ ਓਹੋ ਹੀ ਨਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ?

        ਮਾਰਟਿਨ ਨੀਲੋਮਰ (ਜਰਮਨੀ)  1930-1940  ਵਿਚਾਲੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਲਿਖਦਾ ਹੈ 

“ ਨਾਜ਼ੀ , ਪਹਿਲਾਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਆਏ , ਪਰ ਮੈਂ ਆਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਉਠਾਈ , ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਨਹੀਂ ਸਾਂ । ਦੁਬਾਰਾ ਉਹ ਯਹੂਦੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਆਏ , ਅਤੇ ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਰਿਹਾ , ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਯਹੂਦੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਫਿਰ ਉਹ ਟ੍ਰੇਡ-ਯੂਨੀਅਨਿਸਟਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਆਏ , ਪਰ ਮੈਂ ਫਿਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬੋਲਿਆ , ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਟ੍ਰੇਡ-ਯੂਨੀਅਨਿਸਟ ਨਹੀਂ ਸਾਂ । ਫਿਰ ਉਹ ਕੈਥੋਲਿਕ ਮਤ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਆਏ , ਮੈਂ ਫਿਰ ਵੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਉਠਾਈ , ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਪ੍ਰੋਟੈਸਟੈਂਟ ਮਤ ਵਾਲਾ ਸੀ । ਅਤੇ ਜਦ ਉਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਆਏ ਤਾਂ ਫਿਰ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਉਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਬਚਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ”

   ਉਮੀਦ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਰਮੱਤਿਆ ਆ ਜਾਵੇ , ਪਰ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਆਖਰੀ ਸਾਹਾਂ ਤਕ , ਹੋਕਾ ਦੇਣਾ ਹੀ ਹੈ , ਕਿਉਂਕਿ ਇਹੀ ਸਾਡਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ ।